Najczęstszymi zaburzeniami tarczycy są nadczynność tarczycy (hiperfunkcja) i niedoczynność tarczycy (hipofunkcja). Istnieje wiele sposobów leczenia, a dobiera się je w zależności od konkretnego zaburzenia, na jakie choruje osoba. Podobnie rzecz się ma w przypadku diagnozy. Warto udać się do lekarza specjalisty, który po uprzednim wywiadzie medycznym zleci wykonanie odpowiednich badań. Jest to klucz do sukcesu w celu wyeliminowania nieprzyjemnych efektów zaburzeń z Twojego codziennego życia. Przeczytaj całość, aby dowiedzieć się wszystkich najpotrzebniejszych informacji na temat zaburzeń tarczycy.
Spis treści:
1. Nadczynność tarczycy
2. Niedoczynność tarczycy
3. Hashimoto
4. Diagnozowanie
5. Objawy
6. Leczenie zaburzeń tarczycy
7. Czym skutkuje nieleczona tarczyca?
8. Jak tworzą się zaburzenia tarczycy?
9. Choroby tarczycy a niewydolność układu krążenia
10. Ciekawostki
11. Infografika
NADCZYNNOŚĆ TARCZYCY
Nadczynność tarczycy, znana również jako hipertyreoza, jest jednym z jej najczęstszych zaburzeń. Polega na nadmiernym wydzielaniu hormonów tarczycy - tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3) przez gruczoł tarczowy. Prowadzi to do zwiększenia tempa metabolizmu i wpływa na ogromną ilość funkcji organizmu. Jedną z najczęstszych przyczyn nadczynności tarczycy jest choroba Gravesa-Basedowa, czyli autoimmunologiczne schorzenie, w którym układ odpornościowy produkuje przeciwciała, stymulujące tarczycę do nadmiernego wytwarzania hormonów. Innymi przyczynami mogą być wole guzkowe, nadmierna suplementacja jodem lub zapalenie tarczycy. Wczesna diagnoza i odpowiednie zarządzanie chorobą są kluczowe dla utrzymania dobrego zdrowia i zapobiegania powikłaniom.
Objawy nadczynności tarczycy są zazwyczaj różnorodne i zależą od stopnia nasilenia choroby. Należą do nich m.in.:
- Zwiększone pocenie się
- Zaburzenia snu
- Nasilona pobudliwość, drżenie rąk i mięśni
- Nieregularne bicie serca
- Zaburzenia koncentracji
- Osłabienie mięśni
- Zaburzenia menstruacyjne u kobiet
- Spadek masy ciała pomimo zwiększonego apetytu
W przypadku podejrzenia nadczynności tarczycy ważne jest skonsultowanie się z lekarzem. Diagnoza opiera się zazwyczaj na badaniach krwi, które oceniają poziomy hormonów T3 i T4 oraz hormonu tyreotropowego (TSH), kontrolującego jej pracę. Ponadto, często przeprowadzane są badania ultrasonograficzne tarczycy, aby ocenić jej strukturę i rozmiar.
NIEDOCZYNNOŚĆ TARCZYCY
Niedoczynność tarczycy, znana również jako hipotyreoza, to stan, w którym gruczoł tarczowy nie produkuje wystarczającej ilości hormonów trójjodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4). Niedoczynność tarczycy może mieć różne przyczyny. Najczęstszą z nich jest choroba Hashimoto, czyli autoimmunologiczne schorzenie, w którym układ odpornościowy atakuje tarczycę, powodując jej uszkodzenie i zmniejszenie produkcji hormonów. Do pozostałych przyczyn należą wcześniejsze leczenie tarczycy jodem radioaktywnym lub jej chirurgiczne usunięcie, a także niedobór jodu w diecie.
Objawy niedoczynności tarczycy są zazwyczaj stopniowe i niecharakterystyczne, przez co ciężko je zauważyć oraz łatwo zbagatelizować. Należą do nich:
- Zaparcia
- Spowolnienie tempa metabolizmu i przyrost masy ciała pomimo niezmiennej ilości spożywanego jedzenia.
- Suchość skóry, łamliwe paznokcie i wypadanie włosów.
- Niski nastrój, depresja, problemy z koncentracją i pamięcią.
- Przewlekłe uczucie zmęczenia i ogólne osłabienie.
- Zaburzenia miesiączkowania u kobiet.
Diagnoza niedoczynności tarczycy opiera się na analizie wyników badań krwi, sprawdzających poziomy hormonów T3 i T4 oraz hormonu tyreotropowego (TSH), który reguluje odpowiednią pracę tarczycy. Podwyższony poziom TSH przy jednocześnie niskim poziomie hormonów tarczycy potwierdza niedoczynność tarczycy. Leczenie niedoczynności polega na suplementacji hormonów tarczycy w postaci leków. Dawkowanie leków jest dostosowywane indywidualnie do potrzeb pacjenta, a regularne badania kontrolne są niezbędne w celu monitorowania skuteczności leczenia.
HASHIMOTO
Choroba Hashimoto, znana również jako przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, to jedno z najczęstszych przewlekłych zaburzeń tarczycy. Nazwa pochodzi od japońskiego lekarza, Hakaru Hashimoto, który jako pierwszy opisał tę chorobę w 1912 roku. Jest ona wynikiem reakcji autoimmunologicznej, w której układ odpornościowy organizmu atakuje własne tkanki tarczycy. Przyczyny choroby są bardzo różnorodne. Mają jednak powiązania z genetyką, czynnikami środowiskowymi i płcią. Osoby mające w rodzinie historię choroby Hashimoto oraz kobiety są bardziej podatne na jej rozwój. Wpływ na jej rozwój ma również narażenie na promieniowanie.
Za najczęstsze objawy uznaje się:
- Puchnięcie twarzy
- Przewlekłe uczucie zmęczenia i ogólne osłabienie
- Suchość skóry, łamliwe paznokcie i wypadanie włosów.
- Przyrost masy ciała pomimo stałej ilości spożywanego jedzenia.
- Zaburzenia nastroju, depresja, problemy z koncentracją i pamięcią.
- Zaparcia
Diagnoza opiera się, tak samo jak w przypadku pozostałych zaburzeń, na analizie wyników badań krwi pod kątem T3, T4 i TSH. Dodatkowo, zbadanie przeciwciał tarczycowych jest w stanie potwierdzić autoimmunologiczny charakter choroby. Leczenie Hashimoto skupia się na łagodzeniu objawów i utrzymaniu prawidłowych poziomów hormonów tarczycy. Głównie przejawia się ono w postaci suplementacji leków.
DIAGNOZOWANIE
Przy diagnozowaniu choroby, należy zwrócić uwagę na kilka czynników. Warto zasięgnąć porady kilku specjalistów, aby potwierdzić wyniki, a także przeprowadzić badania fizykalne, laboratoryjne oraz obrazowe.
- Warto udać się na szczegółowy wywiad medyczny, który obejmuje pytania dotyczące objawów, historii rodziny, chorób współistniejących oraz ewentualnego narażenia na czynniki ryzyka. Informacje te pomagają lekarzowi w podejrzeniu konkretnego zaburzenia tarczycy.
- Następnie specjalista wykona badanie palpacyjne tarczycy, aby ocenić jej rozmiar, konsystencję i obecność guzków lub obrzęków. Przeprowadzi też badanie narządów, takich jak skóra, włosy, oczy i układ sercowo-naczyniowy, które mogą być powiązane z zaburzeniami tarczycy.
- Kluczową kwestią jest poddanie się badaniom laboratoryjnym. Obejmują one ocenę poziomów hormonów tarczycy i hormonu tyreotropowego (TSH) we krwi. Niski poziom hormonów tarczycy (T3 i T4) przy jednocześnie podwyższonym poziomie TSH sugeruje niedoczynność tarczycy, podczas gdy wysoki poziom hormonów tarczycy przy jednocześnie obniżonym poziomie TSH może wskazywać na nadczynność tarczycy. Dodatkowo, wykonaj badania przeciwciał tarczycowych, gdyż często potwierdzają one autoimmunologiczne przyczyny zaburzeń tarczycy, takie jak choroba Hashimoto czy choroba Gravesa-Basedowa.
- W szczególnych przypadkach lekarz zleca również badanie ultrasonograficzne tarczycy, pozwalające ocenić jej strukturę, rozmiar i obecność guzków lub innych zmian. W przypadku podejrzenia poważniejszych patologii, lekarz może zlecić Ci wykonanie scyntygrafii lub biopsji guza.
OBJAWY
Poza wymienionymi w poszczególnych odmianach choroby objawów problemów tarczycowych, istnieje też grono objawów ogólnych, które powinny zasugerować Ci zbadanie się pod kątem hormonów T3, T4 i TSH. Znajdziesz wśród nich:
- częste uczucie gorąca i wzmożona potliwość
- wytrzeszcz oczu lub podwójne widzenie
- wypadanie włosów
- osłabienie mięśni
- nerwowość, niepokój, rozdrażnienie
- niepłodność
- drżenie rąk
- częste biegunki
- zaburzenia miesiączkowania
LECZENIE ZABURZEŃ TARCZYCY
Leczenie niedoczynności i hashimoto polega na suplementacji hormonów tarczycy, głównie w postaci lewotyroksyny (syntetycznego T4). Dawka leków jest dostosowywana indywidualnie do pacjenta, uwzględniając wiek, wagę ciała, stan zdrowia i wyniki badań laboratoryjnych. W przypadku tej choroby, leczenie trwa przez całe życie, a regularne kontrole są niezwykle ważne w celu ciągłego monitorowania poziomów hormonów.
Leczenie nadczynności może obejmować różne metody, zależnie od przyczyny i ciężkości choroby. Pierwszym ratunkiem są leki przeciwtarczycowe, używane w celu blokowania produkcji nadmiernej ilości hormonów - tiamazol lub propylotiouracyl. W niektórych przypadkach, gdy leki nie są skuteczne lub istnieje wysokie ryzyko nawrotu, stosuje się jod radioaktywny, będący mocniejszym środkiem leczniczym. W przypadku istnienia guza często praktykowana jest chirurgia tarczycy, polegająca na usunięciu części lub całości tarczycy.
Leczenie choroby Gravesa-Basedowa obejmuje najszerzy zakres środków i skupia się na stosowaniu leków przeciwtarczycowych, jodu radioaktywnego lub chirurgii tarczycy.
Z ciekawostek, zdrowy styl życia może wspomagać prawidłowe funkcjonowanie tarczycy. Zbilansowana dieta bogata w jod, który jest niezbędny do produkcji hormonów, oraz regularna aktywność fizyczna przyczyniają się do utrzymania zdrowej tarczycy.
CZYM SKUTKUJE NIELECZONA TARCZYCA?
Nieleczona tarczyca skutkuje pogorszeniem jakości życia, problemami z wagą, zaburzeniami psychicznymi, głównie depresją oraz prowadzi do powolnego rytmu serca (bradykardia), zwiększonego ryzyka miażdżycy, wysokiego ciśnienia krwi i zaburzeń rytmu serca. Nieleczona choroba Hashimoto może prowadzić do stopniowego niszczenia tkanek tarczycy, co z kolei wywołuje postępującą niedoczynność tarczycy. Jest w stanie także zwiększać ryzyko wystąpienia innych schorzeń autoimmunologicznych, takich jak toczeń, reumatoidalne zapalenie stawów czy cukrzyca typu 1. Z kolei nieleczona choroba Gravesa-Basedowa może powodować czerwone plamy na skórze, świąd, łysienie i inne zmiany skórne.
JAK TWORZĄ SIĘ ZABURZENIA TARCZYCY?
Jest wiele przyczyn, przez które występują zaburzenia tarczycy. Pierwszą z nich często bywa niedobór jodu w diecie. Skutkuje to powiększeniem tarczycy (wola) lub niedoczynnością tarczycy. W regionach świata, gdzie występują niedobory jodu w diecie, zaburzenia tarczycy powstające z tego powodu są częściej spotykane. Kolejną przyczyną jest występowanie guzów, które bywają złośliwe i prowadzą nawet do raka tarczycy lub uciskają tkanki tarczycy, prowadząc do niedoczynności.
Niektóre zaburzenia są też uwarunkowane genetycznie, więc powstają w organizmie człowieka ze względu, na częstą obecność tej choroby w rodzinie. Rzadko bo rzadko, ale jednak zdarza się, że infekcje wirusowe lub bakteryjne mogą prowadzić do zapalenia tarczycy i zaburzeń jej funkcjonowania. Ostatnim aspektem są niektóre czynniki środowiskowe, takie jak np. narażenie na promieniowanie jonizujące (np. w wyniku leczenia radioterapią), które również zwiększają ryzyko wystąpienia schorzeń tarczycy.
CHOROBY TARCZYCY A NIEWYDOLNOŚĆ UKŁADU KRĄŻENIA
Niedoczynność tarczycy często wpływa na metabolizm tłuszczów, cholesterolu i innych czynników ryzyka chorób układu krążenia. To z kolei może prowadzić do podwyższonego poziomu cholesterolu LDL, podwyższonego ciśnienia krwi i zwiększonego ryzyka choroby wieńcowej czy nawet udaru mózgu. Z drugiej strony choroba Gravesa-Basedowa, a więc forma nadczynności tarczycy, która prowadzi do zwiększonej produkcji hormonów tarczycy, umożliwia przyspieszanie tempa akcji serca, zwiększanie ciśnienia krwi i ryzyka zaburzeń rytmu serca. Może również powodować nadaktywną kardiomiopatię lub nieprawidłowe działanie mięśnia sercowego. Objawia się to przez stan, w którym mięsień sercowy jest nadmiernie pobudzany i kurczy się ze zwiększoną siłą i częstotliwością. Obejmuje więc problemy takie jak niewydolność czy arytmia serca, które objawiają się poprzez brak umiejętności pompowania odpowiedniej ilości krwi do organizmu.
U pacjentów z autoimmunologicznymi chorobami tarczycy, takimi jak choroba Hashimoto czy choroba Gravesa-Basedowa, często występuje symbioza z innymi przypadłościami pokroju otyłości, uzależnienia od tytoniu, nadciśnienia i niezdrowej diety. Mieszanka tych aspektów niestety zwiększa ryzyko rozwoju choroby sercowo-naczyniowej u pacjenta.
CIEKAWOSTKI
- Wydzielanie hormonów przez tarczycę jest kontrolowane przez podwzgórze i przysadkę mózgową. Podwzgórze wytwarza hormon zwany tyreoliberyną (TRH), który stymuluje przysadkę mózgową do produkcji hormonu tyreotropowego (TSH). TSH z kolei reguluje produkcję hormonów tarczycy.
- Schorzenia tarczycy są stosunkowo powszechne - szacuje się, że około 200 milionów ludzi na świecie cierpi na choroby tarczycy.
- Tarczyca jest gruczołem o rozmiarach zbliżonych do motyla, ale jej funkcja ma ogromne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Produkuje hormony, które regulują metabolizm, wzrost, rozwój i funkcjonowanie układu nerwowego.
- Niedoczynność tarczycy u kobiet może prowadzić do zaburzeń miesiączkowania, trudności w zajściu w ciążę i ryzyka powikłań w ciąży, takich jak poronienia i przedwczesne urodzenie.
- Jod jest składnikiem niezbędnym do produkcji hormonów tarczycy.
- Choroby tarczycy występują częściej u kobiet niż u mężczyzn. Przyczyną tego może być wpływ hormonów płciowych na funkcjonowanie tarczycy.
- Choroba Hashimoto jest około 8 razy częstsza u kobiet niż u mężczyzn.
Jak widać, rola gruczołu tarczycy w organizmie człowieka jest ogromna i wpływa na wiele czynników związanych z samopoczuciem, ogólnym zdrowiem fizycznym i psychicznym, a nawet wyglądem zewnętrznym jednostki. Ważne jest stałe kontrolowanie i regularne leczenie tarczycy u osób z jej zaburzeniami oraz wykonywanie corocznych badań krwi, mających na celu sprawdzenie jej stanu w organizmie osób, które nie chorują na zaburzenia. Regularna diagnostyka, profilaktyka i szybka reakcja to kluczowe elementy, zapewniające dobre samopoczucie.
